كوه كم ارتفاعى است در هشت كیلومترى مغرب اصفهان، كه قسمت بالاى آن را ویرانه هایى از خشت ضخیم و محكم تشكیل داده و به گفته مورخین یكى از آتشكده هاى معروف اصفهان بوده است. اگرچه تعیین تاریخ قطعى ساختمان مشكل مىنماید، ولى آنچه مسلم است از دوره ساسانى جدیدتر نمىتواند باشد.
بر روی كوه كوچكی به فاصله 20 كیلومتری از سوی باختر اصفهان و در جلگه با صفای فرح انگیز قرب و مشرف بر رودخانه زاینده رود عمارات ویران و آثاری قرار دارد كه به احتمالی به دوره اشكانی و به زعم قوی متعلق به دوره ساسانیان است . موقعیت محلی از این باب كه زردتشتیان قدیم آتش مقدس را همواره در جایی قرار می داده اند كه در دیدگاه مردم باشد و دیگر كیفیت و نقشه ساختمان و مصالحی كه در آن به كار رفته و شهرت این محل بر حسب وجود منابع بسیار به آتشگاه همه و همه نشان می دهد كه برروی این كوه یكی از آتشگاههای زردشتی وجود داشته است و در روی بلندی بر همه جا اشراف داشته است . مصالح ساختمان آن اگر چه گل وخشت است ولی باز هم قدمت وكهولت از آن پیداست .
حمزه اصفهانی از مورخان بزرگ قدیم كه كتاب تاریخ اصفهان او سخت معروف است به ساختن سه آتشكده از طرف بهمن پسر اردشیر اشاره می كند و می گوید یكی در قلعه ماربین به نام شهر اردشیر و دو دیگر به نام زروان اردشیر و مهر اردشیر كه در دو ناحیه دارك و اردستان ساخته است . مفضل بن سعد مافروخی در رساله محاسن اصفهان خود پس از وصف ادیبانه و دلنشینی از ماربین و متنزهات و طراوتها و زیباییها آن می گوید : در این ناحیت چهار باغ وسیع و زیبا قرار دارد یكی به نام ولاشان و دیگری به نام كوهان (این دونام امروز به دو قریه نزدیك به محل آتشگاه اطلاق می شود ) و در قلعه ای در ماربین آتشكده بیت النار قرار دارد كه بهشتی (باغستانهایی ) در جلو آن است .
در اینجا مجال سخن برای ما تنگ است ولی همین قدر می گوییم كه دیوارهای برآورده با خشت خام به طول و عرض40 سانتی متر و ضخامت 14 سانتی متر با ملاط گل و لابه لای آنها حصیر مصالح این ساختمان را كه تا امروز هزار سال بیشتر است و در مقابل حوادث مقاومت كرده است تشكیل می دهد عرض عظیم این دیوارها تنظیمات معماری و هندسی آنها و شباهتی كه به هر حال آثار باقی مانده با نقشه های آتشگاههایی دارد كه در دست است وجود آتشگاه را در اینجا تایید می كند و گفتار محقق معروف ماكسیم سیرو كه معتقد شده است . آتشگاه فعلی اصفهان یكی از قصور شاهزادگان ساسانی بوده است را مردود می شمارد .
پیش از اینكه سخن خود را درباره آتشگاه به پایان ببریم می گوییم كه در دور بر اصفهان دیه هایی هست كه به نحوی با آتش و آتشگاه مرتبط بوده اند و شاید این دیه ها بر این آتشگاه وقف بوده است .
شایسته ذكر است كه در ده نقطه ایران و از جمله اردبیل و كهگلیویه امكنه ای به نام آتشگاه نامیده می شود كه من از كم و كیف آنها آگاه نیستم باز قابل توجه است كه 25 محل در اطراف ایران نام آتش را به نحوی بر خود دارند .از جمله مثلاً آتشان (جیرفت ) آتش خسرو (اهر) آتشكده (زابل و محلات ) و دو آتشكده (بیرجند )و آتشگان (مشهد) .
