گرچه محققان بر این باورند که حافظه دومین چیزی است که با افزایش سن رو به زوال می گذارد . اما مطالعات نشان داده اند که زوال خفیف حافظه کاملاً طبیعی است بویژه با افزایش سن این پدیده مشاهده می شود . پس برخی خطاهای حافظه طبیعی هستند . و نباید زیاد نگران شویم .

اگر گاهی مسائل خیلی ساده را فراموش می کنید نشانه ابتلا به بیماری آلزایمر نیست . تعداد زیادی از افراد هستند که مانند شما گاهی نمی دانند کلیدشان را کجا گذاشته اند و نمی توانند نام یکی از اشخاصی را که بتازگی ملاقات کرده اند بخاطر آورند .
حافظه عبارت از توانایی بخاطر آوردن وقایع و رویدادهای زندگی است و این فرآیند سه مرحله دارد :
۱) مرحله اول : کدگذاری . زمانی انجام می شود که فرد اطلاعاتی را دریافت می کند .
۲ )مرحله دوم : یکی کردن – این عمل زمانی صورت می گیرد که مغز اطلاعاتی را که کدگذاری می کند دریافت کرده و آن را به گونه ای پردازش می کند که در نواحی مشخصی در مغز ذخیره شود .
۳) مرحله سوم : بازآوری – زمانی است که فرد اطلاعات ذخیره شده در مغز را یادآوری می کند .
اما تمایز بین زوال طبیعی حافظه و بیماری آلزایمر برای یک فرد غیرمتخصص آسان نیست چرا که نوع حافظه ای که در موقعیت های روزمره تحت تأثیر قرار می گیرد همان نوعی است که در مراحل اولیه آلزایمر آسیب می بیند .

● زمان : بدترین دشمن حافظه
نترسید ، زوال حافظه و پیری مغز بخش طبیعی از روند افزایش سن است . اغلب افراد در آغاز دهه پنجم زندگی گمان می کنند حافظه شان رو به زوال است و به دلیل آنکه از راهکارها و ابزار بیشتری برای یادآوری مسائل استفاده می کنند نسبت به این مسئله زیادی هشیار می شوند .
اما زوال حافظه حتی پیش از ۵۰ سالگی هم ممکن است روی دهد . بسیاری افراد حتی در دهه ۲۰ و ۳۰ زندگی یک نام ، زمان قرار ملاقات یا مطلبی را که سرزبانشان است فراموش می کنند . پروفسور زولا حافظه را فریب کار و زمان را بدترین دشمن آن معرفی می کند . در واقع کمی پس از دریافت اطلاعات حافظه رفته رفته رو به زوال می گذارد . بعضی چیزها بلافاصله از ذهن محو می شوند ، بعضی مطالب دیرتر فراموش می شوند و بسیاری عوامل شامل ماهیت موضوع ، اهمیت آن ، سطح استرس و غیره بر حافظه تأثیر می گذارند .
گاهی اوقات شما درباره چگونگی وقوع اتفاقی که به گذشته مربوط می شود با فرد دیگری بحث می کنید . علت این است که شما فکر می کنید آن را بوضوح بخاطر می آورید ، اما مطالعات نشان می دهند پس از مدتی ، افراد وقایع را آنطور که روی داده بخاطر نمی آورند . انحراف حافظه که یکی از عوارض جانبی گذشت زمان است . این پدیده ای است که طی آن با گذشت زمان توانایی ما برای بخاطر اوردن وقایع تقلیل می یابد و هر چه این فاصله زمانی وقوع حادثه و بیاد آوردن آن بیشتر شود احتمال فراموشی نیز بیشتر خواهد شد .
● سایر علل زوال حافظه
اما حتی اگر شما گمان می کنید این خطاهای حافظه طبیعی نیستند ، علل دیگری هم در این بیماری آلزایمر مختصر دخالت دارند .
▪ استرس و اضطراب
▪ ADHD ( بیش فعالی و کمبود توجه )
▪ افسردگی
▪ بیماریهای متابولیک مانند بیماریهای غده تیروئید ، دیابت ، بیماریهای ریوی ، کبدی و نارسایی کلیه .
▪ کمبود ویتامین B۱۲
▪ عفونت ها ، بویژه مننژیت و انسفالیت که اعصاب احاطه کننده مغز را تحت تأثیر قرار میدهند .
▪ داروها شامل هر دو نوع بدون نسخه و تجویز شده با نسخه
▪ الکلیسم
خبر خوب اینکه علل زوال حافظه حاصل از بسیاری از این عوامل بطور طبیعی قابل بازگشت است . پروفسور زولا می گوید افسردگی و استرس شایعترین علل مشکلات حافظه موقت است .
اگر کد گذاری خوبی ندارید ، اطلاعات را بطور مناسب دریافت نمی کنید و بنابراین در بیادآوردن آن مشکل خواهید داشت . بنابراین این نوع مشکل حافظه مرتبط با افسردگی یا اختلال نقص توجه است که شما در عطف توجه و تمرکز مشکل دارید .
استرس ، روش پردازش حافظه توسط مغز را تحت تأثیر قرار میدهد . پس خیلی تعجب آور نیست که اغلب تحت شرایط استرس زا مشکل حافظه دارید زیرا بخشی از مغز آنگونه که باید در عملکرد مناسب حافظه عمل نمی کند .
● استفاده کردن یا از دست دادن
مهم نیست خطاهای حافظه تا چه حد طبیعی است ، بیائید با آن مقابله کنیم . متخصصان بر این باورند که بهترین راه برای حفظ قوه حافظه استفاده مرتب از آن است .
گری اسمال نویسنده کتاب انجیل حافظه : روشی نو برای جوان نگه داشتن مغز می گوید:
مردم باید بدانند بیش از آنچه تصور می کنند . می توانند بر قدرت حافظه کنترل داشته باشند ، همچنین یک سوم زوال حافظه ژنتیکی است ، بدین معنی که ما توانایی آن را داریم که بر پیری مغز تا حد زیادی تأثیر بگذاریم .
گری اسمال بر چهار نکته مؤثر در کاهش پیری مغز در کتابش تأکید میکند : فعالیت ذهنی ، تناسب بدنی ، کاهش استرس و رژیم غذایی سالم .
وی اشاره می کند :« افرادی که زیاد غذا می خورند خیلی بیشتر در معرض فشارخون بالا ، کلسترول بالا ، دیابت و دیگر بیماریهایی که احتمال سکته مغزی را افزایش می دهد ، قرار دارند . بعلاوه همه باید رژیم غذایی سرشار از انتی اکسیدان ها داشته باشند . این عناصر به حفظ سلولهای مغز کمک می کنند و ورزش نیز در حفظ سلامت مؤثر است .
پروفسور زولا می گوید فعالیت ذهنی و اجتماعی مهمترین چیزی است که به حفظ قابلیت های شناختی در مدت عمر کمک می کنند . مطالعه ، آموزش مطالب جدید ، سرگرمی فکری مغز را فعال نگه می دارند .
● سایر اقدامات برای بهبود قدرت حافظه عبارت است از :
▪ تمرکز :
فراموشی ممکن است نشانگر این باشد که شما حجم زیادی از اطلاعات را بر ذهن خود تحمیل می کنید . از سرعت خود بکاهید و بر اموری که در دست انجام دارید تمرکز کنید . گری اسمال می گوید پرداختن به چند کار و عدم توجه کافی مهمترین عوامل فراموشی بویژه در جوانترها هستند .
▪ کاهش استرس :
استرس می تواند به نواحی از مغز که در فرآیند حافظه نقش دارند صدمه بزند .
▪ خواب نیمروز :
پروفسور زولا می گوید خواب حائز اهمیت است زیرا خستگی می تواند بر حافظه تأثیر سوء بگذارد .
▪ سازماندهی محیط :
از تقویم ، ساعت ، فهرست ها و یادداشت استفاده کنید و فعالیت های روزانه را بر روی یک پلان بنویسید یا از یک سازمان دهنده الکتریکی استفاده کنید . آیتم هائی را که براحتی فراموش می شوند پس از استفاده در همان محل قبلی قرار دهید . ماشین خود را در همان جایی که هر روز پارک کنید .
▪ از کلک های حافظه استفاده کنید :
برای بخاطر آوردن نام یک شخص ، پس از معرفی آن را چند بار تکرار کنید . در صورت امکان برای همه حساب خود یک رقم تشخیص هویت را انتخاب کنید .
● مراجعه به پزشک
بیماری آلزایمر ، حالت پیشرونده ای که نواحی از مغز را که در حافظه ، هوش ، قضاوت ، زبان و رفتار دخالت دارند آسیب می رساند .
راههائی برای تشخیص زوال طبیعی حافظه از زوال مربوط به بیماری که نگران کننده است ، وجود دارد . فراموشی طبیعی شامل :
▪ فراموشی بخش هایی از یک تجربه در گذشته
▪ فراموشی محل پارک ماشین
▪ فراموشی رویدادهای مربوط به گذشته دور
▪ فراموشی نام یک شخص یا بیادآوردن دیرهنگام آن
در حالیکه تحقیقات نشان میدهد بیش از نیمی از افراد بالای پنجاه سال دچار فراموشی خفیف مربوط به نقص حافظه مربوط به سن می شوند ، نشانه هایی وجود دارد که بیانگر مشکلات جدی تر حافظه مانند آلزایمر هستند :
▪ فراموشی یک تجربه
▪ فراموشی خواندن ساعت یا رانندگی
▪ فراموشی رویدادهای اخیر
▪ فراموشی آشنایی با یک فرد
▪ کاهش عملکرد ، گیجی یا کاهش هشیاری
▪ نشانه هایی که شدیدتر یا بیشتر می شوند .
پروفسور زولا چنین نتیجه گیری میکند که اگر شما نگران حافظه تان هستید ، احتمالاً آن خیلی جدی نیست ، اما اگر دوستانتان و آشنایان نگران هستند ، احتمالاً آن جدی تر است . شاید شما آن را یادداشت کنید .

همچنینی با رعایت موارد زیر می توان از کاهش حافظه جلوگیری کنیم :
<۱- افزایش قند خون:
تنبلی حافظه ممکن است ناشی از افزایش قند خون باشد . در آزمایش ام.آر.آی که در برخی انجام شده ، رابطه مستقیم میان قند خون و زیان واردآمده به بخش حافظه از مغز نشان داده شده است.
جلوگیری: تغذیه درست ، اندازه گیری قند خون در فرصتهای مختلف ، افزایش فعالیت بدن و تحرک داشتن.
<۲- تلاش و خستگی زیاد از حد:
معمولا مغز ما برای انجام هرچه بهتر وظایف خود نیاز به خواب و استراحت بدنی کامل در ما دارد و اگر خواب خود را کاهش دهیم ، بخصوص روی حافظه کوتاه مدت خود تاثیر منفی فراوانی میگذاریم.
جلوگیری: مرتبا خواب خود را اندازه گیری کنید و اجازه ندهید به کمتر از شش ساعت در شب برسد . اگر بنا بر اجبار در شبی خواب کمتر از شش ساعت دارید سعی کنید در اولین فرصت آن کسری را جبران کنید.
<۳- خرناسه:
اگر در خواب عادت خرناسه با صدای بلند را دارید ، این امکان وجود دارد که شما هم با مشکل اپنیا مواجه هستید . البته اگر مرد هستید و بیشتر از چهل سال داشته باشید و با اضافه وزن هم مواجه باشید ، احتمال وجود اپنیا در شما بیشتر است.
جلوگیری: اگر به خرناسه با صدای بلند عادت دارید ، حتما برای مشکل اپنیا با پزشک خود مشورت کنید . در صورت خرناسه با صدای بلند بهتر است از دستگاه تنظیم کننده تنفس استفاده کنید . اگر امکان دارد از کسی که نزدیک به شماست بخواهید تا در صورت خرناسه با صدای بلند ، شما را از خواب بیدار کند ، چرا که پس از شروع خواب دوباره ، شخص معمولا دچار خرناسه نمیشود.
<۴- کم کاری تیروئید:
هورمونهای تیروئیدی ، متابولیسم بدن شما را کنترل میکنند و در صورت بیش از حد بودن و یا حتی کم بودن ، رابطه معمول بین مغز و سیستم اعصاب شما را بر هم میزند و در نتیجه سلولهای مغزی دچار اشکال میشوند که ضعف در حافظه هم نتیجه چنین اشکالی است . ضمن آنکه کم کاری غدد تیروئید باعث افسردگی هم میشود که آنهم کارایی مغز را کاهش میدهد.
جلوگیری: با پزشک خود در مورد وضعیت تیروئید مشورت کنید تل در صورت وجود مشکل ، به درمان آن بپردازد.
<۵- افزایش سن (بالای ۶۵ سال):
هرچه که سن بالاتر میرود ، استخراج ویتامین B12 از غذای دریافتی و مصرفی کمتر و کمتر میشود و این خود میتواند آغازی بر آلزایمر باشد که بدترین نوع ضعف حافظه بشمار میرود و برابر با فراموشی کامل است.
جلوگیری: اگر در سنین بالا بسر میبرید و بگونه ای احساس گیجی و سر به هوایی میکنید حتما با پزشک خود برای افزایش ویتامین B12 مشورت کنید . ضمن آنکه اگر سبزیخوار یا میوه خوار هستید ، به دلیل آنکه ویتامینهای مهم غذایی به بدن شما نمیرسد ، حتما در آزمایش آلزایمر شرکت کنید.
<۶- افسردگی: اگر دچار افسردگی حاد هستید ، به معنای آن است که سلولهای مغزی خود را از دست میدهید و هر چه زمان افسردگی بیشتر ادامه یابد ، به معنای از دست دادن میزان بیشتری از سلولهای مغزی است ، آن هم در بخشهایی که برای کارایی حافظه اهمیت فراوان دارد.
جلوگیری:
درمان سریع در این مورد بسیار کلیدی است . اخیرا در پژوهشی که در دانشگاه نیویورک به انجام رسید ، نشان داده شد کسانی که در ادوار طولانی دچار افسردگی میشوند ، کمتر میتوانند قدرت حافظه خود را متحول کنند ، حتی زمانیکه دوران افسردگی آنها به پایان میرسد . بنابراین کوتاه نگه داشتن دوران افسردگی برای بهبود وضع حافظه اهمیت فراوانی دارد.
<۷- استفاده ار داروهای ضد آلرژی (حساسیت) و یا داروی خواب آور:
بسیاری از داروها دارای عوامل شیمیایی میباشند که در وضعیت شیمیایی مغز و کارایی آن دخالت میکنند . از جمله داروهایی که برای بی خوابی و یا حساسیت تجویز میشوند ، دارای عوامل شیمیایی عدیده ای میباشند که در وضعیت شیمیایی مغز درهم ریختگی ایجاد میکند.
جلوگیری: سعی کنید تا آنجا که ممکن است از مصرف دارو بدون نسخه پزشک خودداری کنید . تماس با پزشک این نکته مثبت را در بر دارد که آنها میتوانند داروهایی تجویز کنند که کمترین اثر شیمیایی منفی را بر مغزتان داشته باشد.
<۸- عدم تعادل در هنگام راه رفتن:
اگر در هنگام راه رفتن ، پاهای خود را روی زمین میکشید ، این به معنای حضور حبابها و یا حفره های هوایی درون خون است که روی کارایی مغز در تعادل و در حافظه تاثیر میگذارد ، چرا که هنگام دستور مغز به پاها ، این دستور به علت وجود حبابها تخریب میشود.
جلوگیری: اصولا عدم تعادل ، کشیدن پاها روی زمین و ضعف حافظه ، علایمی هستند که با یکدیگر اتفاق می افتند و باید معالجه کامل نزد پزشک انجام گیرد تا در هر سه مورد بهبودی پدید آید . به عبارت دیگر نمیتوان یکی را بدون معالجه دیگری ، درمان کرد.
<۹- مصرف مقدار زیاد دارو:
اگر شما از پنج نوع دارو یا بیشتر در یک زمان استفاده میکنید ، در حقیقت بعنوان ریسک بالا در ضعف حافظه به شمار میروید ، در این میان حتی داروهای بدون نیاز به نسخه هم به شمار می آیند.
جلوگیری: سعی کنید با صحبت با پزشک ، تعداد داروها را در یک زمان را در کمتر از پنج نوع دارو تثبیت کنید و حتی الامکان از داروهای چند منظوره استفاده کنید چرا که مجموع داروها را کاهش میدهد.

سایت پزشکان بدون مرز